Có 3 dân tộc thuộc ngữ hệ Hmông - Dao: Hmông, Dao và Pà Thẻn, dân số hơn 1,8 triệu người (2009). Họ cư trú ở hầu khắp các tỉnh miền núi Bắc Bộ, một số ở Bắc Trung Bộ. Người Hmông phân bố trên vùng cao; người Dao và Pà Thẻn chủ yếu sinh sống tại vùng núi giữa.
Người Hmông và Pà Thẻn ở nhà trệt. Người Dao, tùy từng nhóm, ở nhà trệt hoặc nhà sàn hay nhà nửa sàn nửa trệt. Cả 3 dân tộc này phần đông làm nương du canh; một bộ phận làm ruộng nước. Nghề dệt vải và trang trí hoa văn ren nền vải bằng cách thêu, hoặc ghép vải màu, in sáp ong (batik) ở trình độ cao. Đàn ông Hmông giỏi nghề rèn và đúc.
Quan hệ họ hàng của người Dao chặt chẽ, thông qua tên đệm để xác định vai vế của từng người trong dòng họ. Ở người Hmông cũng như người Pà Thẻn, nếu mang cùng một tên họ thì coi như cùng một tổ tiên, không được thiết lập quan hệ hôn nhân với nhau. Người Dao sử dụng chữ Hán theo cách riêng gọi là chữ Nôm Dao, để ghi chép các bài cúng và văn thơ. Họ chịu nhiều ảnh hưởng của Đạo giáo và Khổng giáo.
